Hangboekjes
Wanneer Rein Bakhuizen van den Brink in het maandblad Philatelie (juni 1999, blz. 415-417) voor het eerst uitvoerig aandacht besteed aan wat hij “hangboekjes” noemt, dan is de PTT al geruime tijd aan het experimenteren met de wijze waarop postzegels aan het publiek -al dan niet zakelijk- worden aangeboden. Vanaf circa augustus 1996 biedt de PTT postzegels aan in een verpakte vorm, men spreekt zelf van schapverpakking, waarbij zegelvelletjes van 10 (velletjes gelegenheidzegels) tot 25 (speciaal vervaardigde velletjes Beatrixzegels) zegels via een automaat of via schappen verkrijgbaar zijn. Kenmerkend voor de schapverpakking is het “hangoog” in de verpakking, waarmee het hangend in een schap kan worden aangeboden. In eerste instantie zitten de zegels los in kartonnen hoesjes (door Rein B.vd.Br. weinig fraai ‘hangzakjes’ genoemd). Later zijn de zegelvelletjes in kartonnen kaftjes geplakt, “hangboekjes”.
In het november 1999 Bulletin (105, blz 12-16) wordt voor het eerst uitgebreid ingegaan op de hangboekjes en wordt verdedigd dat het hierbij om een moderne variant van postzegelboekjes gaat en derhalve binnen ons (boekjes) verzamelgebied valt. Dat niet iedereen hiermee kan instemmen blijkt onder meer uit het verzet dat Walter de Rooij, onze “boekjes-man” van het eerste uur, hier tegen aantekent. Ondanks deze gemengde ontvangst groeit de belangstelling voor de in rap tempo verschijnende hangboekjes flink.
Van diverse kanten werd er bij de Collectclub van PTT in Groningen op aangedrongen de schapverpakkingen uit te leveren, de beschikbaarheid in den lande is vooral in de beginfase beperkt. De opzet van Postwinkels en het uitbreiden van de schapverpakking gaan hand in hand. Collect gaat uiteindelijk over tot het verstrekken van schapmateriaal op een aantal tentoonstellingen en beurzen. Voor het eerst wordt dit op de Filateliebeurs in Nieuw Loosdrecht (26-01-2001) gedaan en er komt dan buitengewoon interessant “oud” (slechts enkele jaren oud) materiaal naar boven, hiermee krijgt het verzamelen van hangboekjes een belangrijke impuls.
Veel van wat het verzamelen van automaatboekjes zo interessant maakte, is bij de hangboekjes terug te vinden. Naast het “hoofdnummer” – verzamelen is het zoeken naar de talrijke varianten een ware sport. Geen voorgekookte zaken, zelf op zoek! De belangrijkste varianten zijn te vinden in de verschillen van vouw cq. rilling van de kaft, wijze waarop de kaft is dichtgeplakt, wijze waarop de inhoud in de kaft is geplakt, drukwijze van de kaft, maar ook “oude” zaken als plaatfouten, drukverschuiving en tekstwijziging komen terug. Met de kaftrecontructies komen we op hetzelfde niveau als de cilinderreconstructies bij de automaatboekjes. Het vergaren van alle druknummers op de zegelvelletjes maakt het er verder niet eenvoudiger op.
Met het verschijnen van de door PTT als mailers aangeduide hangboekjes; boekjes waarbij de kaft en zelfklevende zegels één geheel vormen (de kaft is het dragerpapier) wordt een nieuwe stap gezet in de richting van het verder moderniseren van het postzegelaanbod. Twee hoofdlijnen zijn in de uitgifte van hangboekjes te vinden, beëindiging van de losse -zegel- verkoop (per 1 juli 2001) en het overgaan op zelfklevende zegels. Met ingang van 1 juli 2001 is de PTT met de uitgifte van de kartonnen hangboekjes gestopt, dit paste immers niet meer binnen het streven om over te gaan op zelfklevende zegels. De mailers vormen nu met de “kleine” boekjes van 5 resp 10 zegels (type Walsall, in schapuitvoering) de moderne postzegelboekjes.
De hangboekjes zijn hiermee niet alleen een voortzetting van de traditionele postzegelboekjes -al dan niet uit een automaat afkomstig- maar geven een helder beeld van het moderne postzegelbedrijf en dus de moderne filatelie. Naast de aandacht die er driemaandelijks -in de rubriek postzegelboekjes Nederland- in het Bulletin wordt besteed aan de hangboekjes, wordt ook regelmatig in Filatelie over deze boekjes geschreven. Verder is het bezoeken van de internetsite over hangboekjes van R. Bakhuizen van den Brink zeker de moeite waard.
Juli 2007 verscheen een zeer uitgebreide catalogus Nederlandse Schapverpakkingen op CDrom. In deze catalogus van de hand van Hugo van Hamel worden de hangboekjes uitvoerig beschreven.
Lid worden?
Postaumaat is een levendige postzegelvereniging. Interesse? Kijk dan op de contactpagina.