Wat zijn hangblokjes
De naam (geïntegreerde) hangblokjes in de Nederlandse filatelie hebben we te danken aan drs. Rein Bakhuizen van den Brink, die inmiddels al gedurende meerdere decennia redacteur voor o.m. de Nederlandse postzegeluitgiften is van het Maandblad Filatelie. Hierna wordt kortheidshalve gesproken over hangblokjes.
Hangblokjes zijn in feite kartonnen kaartjes waarop aan de voorzijde een aantal zelfklevende postzegels zijn aangebracht die daar door middel van een daartoe aangebrachte slittanding een voor een losgemaakt kunnen worden om op een poststuk geplakt te worden. Verder is kenmerkend voor een hangblokje dat er bovenin het kaartje een hangoog is aangebracht waardoor de zegelblokjes in een display bij een verkooppunt opgehangen kunnen worden.
Door de toenmalige voorganger van PostNL werd al een aantal jaren geëxperimenteerd met de uitgifte van postzegels in andere vormen dan de bijna anderhalve eeuw lang gebruikte loketvellen waar één of meerdere zegels uit konden worden gekocht. Het hangblokje is inmiddels een geschikte verkoopvorm gebleken om zegels in de meest gebruikelijke tarieven voor zowel binnenlandse als buitenlandse bestemmingen aan particulieren te koop aan te bieden. Dat is geen gewaagde conclusie wetende dat deze hangblokjes al richting hun tweede decennium gaan! De hangblokjes bevatten in beginsel 5, 10 of 20 zegels van dezelfde waarde.
Wanneer voor het eerst gebruikt
De eerste hangblokjes verschenen in 2001, kort voor de overgang van het guldenstijdperk naar het eurotijdperk. De eerste hangblokjes waren die in guldenswaarden van respectievelijk Hfl. 1,00 – 1,10 – 1,45 – 2,50 en 5,00.
Om aan de overgang van de gulden naar de euro te wennen werd op 2 juli 2001 een hangblokje uitgegeven met een duale waardeaanduiding, te weten Hfl. 0,85 en € 0,39. Dat was op dat moment het meest gangbare basistarief voor verzending van een binnenlands poststuk tot 20 gram (brieven en kaarten).
De eerste hangblokjes in eurowaarden verschenen vervolgens op 2 januari 2012 in verband met de invoering (per 1 januari 2002) van de euro als wettig betaalmiddel in Nederland. Voor de decemberzegels zijn tot dusverre steeds hangblokken met 20 zegels uitgegeven.
Wat maakt verzamelen van deze hangblokjes interessant
Hangblokjes bevatten tot dusverre hetzij 5 hetzij 10 meestal gelijke postzegels met eenzelfde frankeerwaarde. Enkel de decemberzegels verschijnen sedert de uitgifte van hangblokjes in hangblokken van 2x 10 verschillende zegels. Deze hangblokjes weerspiegelen op een heldere manier de ontwikkelingen van de posttarieven, maar ook van de ontwikkelingen binnen het Nederlandse postbedrijf. Zo waren de eerste hangblokjes nog voorzien van het logo van PTT Post. Via TPG Post en TNT Post treffen we inmiddels al gedurende enkele jaren het logo van PostNL aan op de zegelblokjes.
Daarnaast zijn in de loop der tijd verschillende methoden van bewerking en afwerking aan de hangblokjes te zien. Bijvoorbeeld de verschillende soorten hangogen, aanvankelijk een gesloten hangoog dat was voorgeperforeerd en als het ware uit het blokje gedrukt kon worden om het op te kunnen hangen; later een gelijk gevormd hangoog dat al volledig was vrijgemaakt en thans een geheel nieuw model volledig open hangoog.
Ook de cilinders waarmee de portretten van koningin Beatrix werden gedrukt zijn meerdere keren vervangen door een nieuwe, waarbij soms geringe, maar wel bij nauwkeurige bestudering zeer duidelijke, verschillen zijn te zien ten opzichte van de eerdere portretcilinders, waardoor er in feite een nieuwe zegel is ontstaan!
Door slijtage van de drukcilinders of door andere oorzaken ontstaan er soms kleine afwijkingen die op het zegel of op het zegelblokje zichtbaar zijn. Veelal gaat het om kleine onopvallende kenmerkjes. Soms gaat het echter ook om grote en in het oog springende krassen of andere interessante en soms spectaculaire kenmerken. Dergelijke afwijkingen zijn, indien het om druktechnische afwijkingen op het zegel gaat, ook interessant voor de verzamelaars van plaatfouten.
Hangblokjes ondergaan, voordat ze in de schappen hangen, een vrij complex productieproces. Niet alleen moeten de hangblokjes aan 2 zijden worden bedrukt; er moet ook nog een hangoog in aangebracht worden en de zegels moeten een slittanding krijgen waardoor ze uiteindelijk als los zegel van het hangblokje losgemaakt kunnen worden. Bij dergelijke gecompliceerde bewerkingen gaat er ook weleens wat mis en als het misgaat wordt het voor de filatelist pas echt leuk, want dan verschijnen er zeer interessante en niet zelden spectaculaire varianten. Bijvoorbeeld omdat de slittanding helemaal niet is aangebracht, of te hoog dan wel te laag is aangebracht, waardoor er compleet andere postzegels ontstaan! Mede omdat er tijdens de productie geen visuele controle meer plaatsvindt verschijnen er soms van dergelijke bijzondere varianten in de verkoop. Ook deze varianten zijn uitermate verzamelwaardig maar uiteraard veelal ook zeer lastig te vinden dan wel te verkrijgen.
Wat biedt Postaumaat voor verzamelaars van hangblokjes
Door een groot aantal leden van Postaumaat worden deze hangblokjes al vanaf het eerste uur verzameld. In ons tijdschrift Het Bulletin, dat 4x per jaar verschijnt, wordt met regelmaat verslag gedaan van nieuwe vondsten, nieuwe uitgiften en nieuwgevonden varianten van hangblokjes. Bovendien zijn meerdere leden van Postaumaat zeer gespecialiseerd verzamelaar en zij zijn graag bereid om hun kennis met andere leden en zeker ook met nieuwe leden te delen. Tenslotte worden in de veilingen en tijdens de 3-maandelijkse bijeenkomsten van Postaumaat ook regelmatig bijzondere varianten van hangblokjes te koop aangeboden. Dergelijke varianten zult u buiten Postaumaat vrijwel niet tegenkomen. Dus om uw gespecialiseerde verzameling van hangblokjes op te bouwen of uit te breiden zet u met een lidmaatschap van Postaumaat direct een grote stap voorwaarts!
Lid worden?
Postaumaat is een levendige postzegelvereniging. Interesse? Kijk dan op de contactpagina.