Zo begon het

Vermoedelijk heeft de Luxemburgse Post, die in 1895 zegelvellen van gangbare waarden in kleine partjes scheurde, de kleinere velletjes vervolgens van een kaftje voorzag, en het geheel tenslotte als een handig boekje aanbood aan de regelmatige postzegelgebruiker, niet beseft dat zij daarmee de basis legde voor een nieuwe en de laatste tientallen jaren erg populair geworden verzamelgebied. Het duurde niet lang of andere postadministraties volgden het Luxemburgse voorbeeld: Verenigde Staten (1900), Canada (1900), Hongarije (1901). En ook de laatste jaren komen er nog landen bij: Wit-Rusland (2000), Montenegro (2001), Kosovo (2002).

Een recent postzegelboekje van Wit-Rusland

Catalogi weten er niet goed raad mee

Het duurde vrij lang voordat de verzamelaar ontdekte dat een postzegelboekje méér is dan een stelletje dezelfde of verschillende postzegels. Dat het zoveel tijd kostte, komt zeker ook doordat de meeste catalogi er weinig aandacht aan schonken. In Amerika en Canada bijvoorbeeld bestond wel al langere tijd aandacht voor de velletjes uit de boekjes, maar pas in 1978 namen ze ook de complete boekjes op. De Duitse Michel-catalogi maken nog steeds onderscheid tussen boekjes met verschillende zegels in één velletje, en boekjes met allemaal dezelfde zegels. Deze laatste staan gewoonlijk niet in het boekjesoverzicht. Een merkwaardig uitgangspunt dat ervoor zorgt dat de Nederlandse boekjes in deze Duitse catalogus afwijkende nummers hebben. Yvert catalogiseert alleen de Franse boekjes. Stanley Gibbons daarentegen heeft in het algemeen prima boekjesoverzichten, in het bijzondere van Engeland en de (voormalige) Gemenebestlanden. Ook postzegeltijdschriften meldden weinig over boekjes. Het is alleen het Nederlands Maandblad voor Filatelie dat al tientallen jaren een vaste maandelijkse boekjesrubriek heeft. En er zijn natuurlijk nog de bladen van de boekjesverenigingen (Nederland, Duitsland, Zweden, Finland, Groot-Brittannië, Frankrijk).

Oud boekje van Nederland: niet in de Michel-catalogus te vinden

Hoe verzamel je nou die boekjes?

Er zijn legio mogelijkheden voor het verzamelen van postzegelboekjes. Hieronder is een rijtje mogelijkheden geformeerd:

• Voor de maniak: alle boekjes van de wereld. Er zijn op dit moment in totaal zo’n 7000 boekjes uitgegeven. Telt men de varianten ook mee, dan komt men op ruim 15.000! En per jaar komen er zo’n 200 boekjes bij. We duiden deze mogelijkheid aan als nummer 0, omdat het misschien meer is dan een levensopgave.
• Postzegelboekjes van één of meerdere landen of groepen landen. Boekjes zijn dus het hoofddoel. Favoriete verzamelwijze van nogal wat filatelisten.
• Postzegelboekjes van één of meerdere landen als onderdeel van een zegelverzameling van de betreffende landen. Nogal voor de hand liggend, want boekjes horen er nu eenmaal bij..
• Thematisch boekjes verzamelen. Tientallen mogelijkheden: dieren, architectuur, schepen, kerstmis, postcode, bloemen, sport, enz. enz.
• Bijzondere soorten postzegelboekjes.. Wat te denken van boekjes met wensenzegels, met kortingszegels, met zelfklevende zegels of zegels zonder waarde-aanduiding. Ook interessant: de barcode op boekjes, vouwboekjes of boekjes met internetaanduidingen.

Vuurtorens op boekjes: tientallen te vinden

Besluit

Het postzegelboekje fascineert menige verzamelaar. Het is ook heel wat anders dan het volstoppen van een voordrukalbum en het afstrepen in een catalogus. Er wordt van de boekjesverzamelaar vindingrijkheid, speurzin en creativiteit gevraagd. Er zijn geen kant-en-klare albums, de catalogi voldoen in het algemeen niet en menig handelaar heeft vaak nauwelijks meer aanbod dan een sigarenkistje vol ‘ongeregeld goed’.Gelukkig is dat voor menigeen geen beletsel een leuke verzameling op te zetten. Misschien wel een aansporing. Het boekje kent immers ook zoveel aspecten waarmee men naar believen aan de slag kan. Interessant zijn vaak de kaftjes al door de teksten of kleurige afbeeldingen.

Nederlandse molens op een boekje van Letland

Veel boekjes geven in woord en beeld aanvullende informatie over het betreffende thema. Er zijn ook varianten te vinden bij de tussenblaadjes van oudere boekjes of bij reclameteksten op of in de boekjes. En ook technische zaken hebben de aandacht van velen: telblokken op de kaften, cilindernummers op de velletjes, papiersoorten die verschillend kunnen zijn. En zo zijn er nog meer zaken waarmee men ook bij de boekjes de diepte in kan. Een boekjesverzameling is daarom ook niet snel af. Je blijft ermee bezig. Geen wonder dat het menige verzamelaar veel plezier en voldoening verschaft.

Telblok op de rug van een Duits automaatboekje